Νομικό καθεστώς

Το 1959, η Ελλάδα επικύρωσε τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων και το 1968, το Πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης του 1967. Η τελευταία αναθεώρηση των άρθρων 24 και 25 του Νόμου 1975/1991 (ΦΕΚ Α184), που εγκρίθηκε από τη Βουλή το Δεκέμβριο του 1996, έγινε για να εναρμονιστεί η ελληνική νομοθεσία με αυτή των άλλων κρατών μελών της Ε.Ε Η νομοθεσία ορίζει τις γενικές αρχές για την προστασία και τη στήριξη των προσφύγων και προβλέπει την έκδοση τριών προεδρικών διαταγμάτων, τα οποία έχουν εκδοθεί ως εξής: Το πρώτο προεδρικό διάταγμα με αριθμ. 189/98 (ΦΕΚ Α140) σχετικά με την εργασία των αναγνωρισμένων προσφύγων, αιτούντων ασύλου και ατόμων που διαμένουν προσωρινά υπό ανθρωπιστικό καθεστώς, τέθηκε σε ισχύ τον Ιούνιο του 1998. Το δεύτερο, με αριθμ. 61/99 (ΦΕΚ Α63) το οποίο καθορίζει λεπτομέρειες της διαδικασίας ασύλου, τέθηκε σε ισχύ τον Ιούνιο του 1999. Το τρίτο, με αριθμ. 266/99 (ΦΕΚ Α217) που αφορά στη διοίκηση του κέντρου υποδοχής όσων ζητάνε άσυλο στην Ελλάδα, καθώς και την υγειονομική και κοινωνική φροντίδα των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων, τέθηκε σε ισχύ τον Οκτώβριο του 1999.

Η κατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα

Η Ελλάδα βρίσκεται στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο σταυροδρόμι της Ασίας, της Αφρικής και της Ευρώπης. Είναι χώρα προορισμού και διέλευσης για τρίτες χώρες που δέχονται μεγάλο αριθμό προσφύγων και μεταναστών. Με βάση αυτό το γεγονός και στα πλαίσια της εναρμόνισης της ΕΕ και ως μέλος του συστήματος Σένγκεν, η ελληνική κυβέρνηση έχει ενισχύσει σε μεγάλο βαθμό και συνεχίζει να δυναμώνει τον έλεγχο των συνόρων, προσπαθώντας να καταπολεμήσει την παράνομη μετανάστευση. Επιπρόσθετα, η ελληνική μεταναστευτική νομοθεσία προβλέπει αυστηρές προϋποθέσεις για τη χορήγηση θεωρήσεων εισόδου στην Ελλάδα, κυρώσεις στους μεταφορείς και υψηλά πρόστιμα για όσους βοηθούν την παράνομη μετανάστευση, παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι αυτά τα μεταναστευτικά ρεύματα περιλαμβάνουν και πρόσφυγες, πράγμα απαράδεκτο.

Τα τελευταία χρόνια οι αρμόδιες αρχές έχουν σκληρύνει τη στάση τους απέναντι σ΄όσους ζητάνε άσυλο. Αυτοί που ζητάνε πραγματικά άσυλο δυσκολεύονται ολοένα και περισσότερο να έχουν πρόσβαση στη διαδικασία χορήγησης ασύλου, ενώ υπάρχει καθυστέρηση στην εξέταση των αιτημάτων τους. Από την άλλη μεριά, κάνουν λόγο για μεγάλο αριθμό αβάσιμων αιτημάτων. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικά παραδείγματα.

• Παρέτειναν το χρόνο αναμονής
• Αναβάλλουν συνεχώς την παραλαβή της αίτησης για ανανέωση της προσωρινής άδειας παραμονής.
• Δεν χορηγείται πολιτικό άσυλο ακόμη και σε πρόσφυγες που έχουν σοβαρά αποδεικτικά στοιχεία, όπως από καταδίκες, φυλακίσεις και βασανιστήρια και κατά συνέπεια σε περίπτωση απέλασης κινδυνεύει η ζωή τους.

Τα παραπάνω αποδεικνύονται από τα παρακάτω στατιστικά:

Το 2000 το ποσοστό αναγνώρισης προσφυγικού καθεστώτος ήταν 11.2% και ανθρωπιστικού 20.1%, το 2001 11.2% και 22.4%, το 2002 0,3% και 1.0%, το 2003 0.06% και 0.6%, το 2004 ( Ιαν.-Σεπτ.) 0.3% και 0.9%.

Σημειώνουμε το ίδιο συμβαίνει σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο Αριθμός μειώθηκε κατά 19%.

ΤΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ

1. Οι μηχανισμοί συνοριακού ελέγχου να σέβονται το δικαίωμα στη ζωή και στην ασφάλεια, καθώς και το δικαίωμα της μη επαναπροώθησης των ανθρώπων που χρειάζονται προστασία. Παράλληλα να διασφαλίζουν την κατάλληλη ενημέρωση και κατάρτιση των αστυνομικών και των συνοριοφυλάκων, ώστε πριν προβούν σε μέτρα απέλασης, να εντοπίζουν τους αιτούντες άσυλο και να τους παραπέμπουν στις αρμόδιες αρχές.

2. Να θεσμοθετηθούν διαδικασίες που να αφορούν τον εντοπισμό και την παραπομπή, σε αρμόδιες υπηρεσίες, των ασυνόδευτων παιδιών, των γυναικών που είναι μόνες, και των θυμάτων εμπορίας και βασανιστηρίων.

3. Οι αρμόδιες αρχές να διασφαλίζουν την άμεση και χωρίς καθυστερήσεις καταγραφή των αιτημάτων ασύλου και να εκδίδουν έγκαιρα τα έγγραφα που διασφαλίζουν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας τον καθορισμό του καθεστώτος του πρόσφυγα, την άμεση προστασία και την πρόσβαση στις υπηρεσίες της υγείας καθώς και σε άλλες βασικές αρχές.

4. Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να χορηγήσει τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους, επαρκές και μόνιμο ανθρώπινο δυναμικό για την εξέταση των αιτημάτων ασύλου στην πρωτοβάθμια διαδικασία, ώστε να χορηγείται όσο το δυνατό πιο γρήγορα το άσυλο.

5. Να υπάρχει ανεξάρτητο όργανο που θα κρίνει σε δεύτερο βαθμό τις προσφυγές. Θεωρούμε ότι δεν μπορεί να είναι αντικειμενικό το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης για να αποφασίζει για την αίτηση ασύλου και σε πρώτο και σε δεύτερο βαθμό.

6. Ενίσχυση της δυναμικότητας των κέντρων υποδοχής και βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης.

7. Να κρατούνται σε χωριστούς χώρους οι άντρες και οι άγαμες γυναίκες.

8. Να μην κρατούνται οι γυναίκες σε προχωρημένη εγκυμοσύνη και όσες είναι θύματα βασανιστηρίων.

9. Να τους παρέχονται οι κατάλληλες ιατρικές φροντίδες.

10. Να τους εξασφαλίζεται νομική εκπροσώπηση.

11. Να μην παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα τους κατά το διάστημα της διαδικασίας χορήγησης ασύλου.

12. Να χορηγηθεί άμεσα πολιτικό άσυλο σ΄ όλους που έχουν κάνει αίτηση και ανήκουν στην κατηγορία των πολιτικών προσφύγων.